Աշխարհի օգտակար հանածոները քարտեզով որոշեք, թե արևելաեվրոպական երկրներից, որոնք են ամենահարուստը.
քարածխով և գորշածխով,
նավթով և բնական գազով,
գունավոր մետաղների հանքաքարով,
քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով:
Հանքային ռեսուրսների ո՞ր տեսակներով են ապահովված բոլոր երկրները և ո՞ր տեսակները չեն բավականացնում դրանց մեծ մասին:
Երկրներ
քարածխով և գորշածխով
նավթով և բնական գազով
գունավոր մետաղների հանքաքարով
քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով
Կերակրի աղ
Լեհաստան
+
+
+
+
–
Չեխիա
+
–
–
–
–
Ուկրաինա
+
+
–
–
+
Սլովակիա
+
–
–
–
Ռումինիա
+
+
+
–
+
Բուլղարիա
+
+
+
–
–
Հունգարիա
–
+
+
–
–
2.Բնութագրե՛ք 90-ական թթ. սկզբներին Արևելյան Եվրոպայի երկրների տնտեսաաշխարհագրական դիրքի որակական և քանակական փոփոխությունները:
Փոփոխությունները հետևալն են՝ Գերմանական երկու պետությունները վերամիավորվեցին, մյուս երկրներում առաջացավ բազմակուսակցություն կումունիստական կուսակցությունները հեռացվեցին, այս երկրները վերադարձան ժողովրդավարության և ազատ շուկայական տնտեսության:
4. Ինչու՞ սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո Արևելյան Եվրոպայի բնակչության ազգային կազմն ավելի միատարր դարձավ: Ի՞նչ ուղղություն ունեն ներքին և արտաքին գաղթերը:
Սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո երկրների ազգային կազմը ավելի միատար է դարձել ազգամիջյան ավելի բարդ հարաբերությունների պատճառով, չնայած բոլոր երկրներում էլ կան ազգային փոքրամասնություններ:
Ժողովրդի ներքին տեղաբաշխությունը երկրի մեջ բաշխվածությունը հավասարաչափ է:Կան բազմաթիվ միջին և փոքր քաղաքներ և պետությունը փորձում է կառավարել խոշոր քաղաքների աճը:
5. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Արևելյան Եվրոպայի երկրներում «անցումային տնտեսության» հիմնական դժվարությունները: Կարո՞ղ եք նշել լուծման ուղիները:
Զարգացած երկրներում բնակչության զբաղվածության մեծ մասը ընկնում է ծառայությունների ոլորտում և ավելի ցածր գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտում:
Մթա Արիստոտելը ապացուցում էր, որ ծանր մարմինները ընկնում են ավելի արագ քան թեթևները:
Գալիլեյը ապացուցեց հակառակը՝
Բոլոր մարմինները երկրի ձգողության ազդեցությամբ ընկնում են նույն արագացմամբ:
Խողովակում ծանր մարմինները ընկնում են ավելի արագ քան թեթևները, իսկ վակումում այդ երկու մարմինները ընկնում են միաժամանակ:
Մարմինների անկումը վակումում, միայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ կոչվում է ազատ անկում:
Ազատ անկման արագացումն ընդհունված է նշանակել g տառով:Ազատ անկման արագացումը միշտ ուղղված է դեպի ներքև: Իսկ բարձրությունը նշանակում են h:
Ազատ անկման արագությունը գտնելու համար v=gt:
Ճանապարհը`s-ը(նույնն է ինչ որ հաշը գտնելու համար) պետք է՝s=gt2/2
Ինսկ մարմինը վեր գցելու դեպքում ՝to=v0/g:
Հավասարաչափ շարժում շրջանագծերով
Կոր հետագծեր ունեցող մարմինները կոչղվում են կորագիծ հետագիծ:Շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում արագացումը հավասար է զրոյի:
Շրջանագծի յուաքանչյուր կետում մարմնի շարժման արագության շարժման ուղղությունը համնկնում է այդ կետով տարված շոշափողին:
Պտտման պարբերություն է կոչվում այն ժամանակմիջոցը, որ ընդհացքում շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմինը կատարում է մեկ լրիվ պտույտ:
T=t/N
Պտտման հաճախություն են անվանում այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է միավոր ժամանակամիջոցում մարմնի կատարած պտույտների թվին:
n=N/t
Հարցեր և առաջադրանքներ
1.Ձևակերպել Գալիլեյի օրենքը:
Բոլոր մարմինները երկրի ձգողության ազդեցությամբ ընկնում են նույն արագացմամբ:
2.Որ երևույթն են անվանում ազատ անկում:
Մարմինների անկումը վակումում, միայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ կոչվում է ազատ անկում:
3.Ինչպես կարելի է համոզվել, որ ազատ անկումը հավասարաչափ արագացող է:
Ծանր գնդիկը բաց թողենք որոշակի բարձրությունից և հավասարաչափ ժամանակամիջոցներից հետո լուսանկարենք այն:Հաշվելով գնդիկի դիրքերի հեռավորությունները կարելի է համոզվել, որ այն ընկնում է հաստատուն ազատ անկման արագացմամբ:
4.Նկարագրել Գալիլեյի օրենքի ճշմարտացիությունը հաստատող փորձերը:
Գալիլեյը իր եզրակացությունը ապացուցելու համար բարձրացել է Պիզայի 56 մետրանոց աշտարակի վրա և այնտեղից գցել ծանր հրետագունդը և մուշկետի թեթև գնդակը, այդ երկու մարմինները միաժամանակ հասան գետնին:
5.Ինչի է հավասար ազատ անկման արագացումը և ինչպես է այն ուղղված:
a=v/t,ազատ անկման արագացումը ուղղված է դեպի ներքև :
6.Գրել ազատ անկման բանաձևերը:
v=gt
7.Որ շարժումն են անվանում շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:
Շրջանագծային հավասարաչափ շարժում անվանում են այն շարժումը, որի հետագիծը կորագիծ հետագիծ է և շարժվում է հավասարաչափ:
8.Ինչ ուղղություն և մեծություն ունի արագությունը շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում: Բերել օրինակներ:
Եթե շարժումը հավասարաչափ է, ապա նրա արագությունը հաստատուն մեծություն է:
Օրինակ՝եթե ավտոմեքենան շարժվում է 20մ/վ և իր արագությունը չի փոփոխվում:Կամ ժամացույցի սլաքները:
9.Ինչ է պտտման պարբերությունը:
Պտտման պարբերություն է կոչվում այն ժամանակմիջոցը, որ ընդհացքում շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմինը կատարում է մեկ լրիվ պտույտ:
10.Ինչ է պտտման հաճախությունը,և որն է նրա միավորը:
Պտտման հաճախություն են անվանում այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է միավոր ժամանակամիջոցում մարմնի կատարած պտույտների թվին:
n=N/t
11.Գրել և բացատրել պտտման պարբերության և հաճախության կապն արտահայտող բանաձևը:
T=t/N
n=N/t
12.Ինչպես կարելի է հաշվել շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի արագությունը,եթե հայտնի են շրջանագծի շառավիղը և պտտման պարբերությունը կամ պտտման հաճախություն:
Այո, կարող եմ քանի որ v=gt
g-հաստատուն մեծություն
t-տրված
Խնդիրներ՝
.Որքան կտևի 500մ բարձրությունից թողած մարմնի անկումը:
.Ինչ արագությամբ են շարժվում անվադողի եզրակետերը, եթե անվադողի շառավիղը 60սմ է, իսկ պտտման հաճախությունը 8 վ(-1):
v=gt
v=9,8*8
.Երկրագունդը Արեգակի շուրջը պտտվում է գրեթե շրջանագծային ուղեծրով: Երկրագնդի հեռավորությունը Արեգակից մոտավորապես 150 000 000 կմ է: Ինչ արագությամբ է Երկիրը պտտվում Արեգակի շուրջը: 1 տարվա տևողությունն ընդունել 365,26 օր:
v=g*t
v=9,8*365
Լրացուցիչ ինֆորմացիա. Գալիլեո Գալիլեյ(1564-1642):
Իտալացի նշանավոր ֆիզիկոս և աստղագետ:
Առաջինն է կիրառել բնության հետազոտման փորձնական մեթոդը: Հայտնաբերել է մարմնի անկման և իներցիայի օրենքները: Ստեղծել է դիտախողովակ, դրանով կատարել է աստղագիտական դիտումներ:
Լուիզա Եղիազարյան 