Արշակ II-ը սկսել էր ինքնուրույն քաղաքականություն վարել: Հռոմը սպանել էր իր եղբայրին՝ Տրդատին։ Նա ամուսնացել էր Անդովկ Սոյունու աղջկա հետ՝ Փառանձեմի հետ: Եվ նրանց մոտ ծնվեց թագաժաանգ Պապը:
354 թ. Ներսես Ա–ն Աշտիշատում հրավիրում է Հայ եկեղեցու առաջին ժողովը։ Այնտեղ ընդունված հոգևոր և աշխարհիկ կյանքին առնչվող կանոնների համաձայն` կառուցվում են վանքեր, դպրոցներ, աղքատանոցներ:
349 թ. հռոմեա-պարսկական պատերազմի ժամանակ Շապուհ II օգնություն է խնդրում Արշակից և հաղթում է Հռոմեական զորքերը: Արշակը դաշինք է կնքում Հռոմի և ամուսնանում է Օլիմպիա թագուհու հետ, բայց շուտով նրան թունավորում են: Հռոմեա-պարսկական պատերազմում հաղթանակ կրեցին Պարսիկները: 363թ. Հռոմն ու Պարսիկները հաշտվում են:
Շապուհը սկսում է դաշնակցել Մերուժան Արծրունու հետ, խոստանալով, որ եթե նրանք հաղթեն նա Հայաստանի հողերը կտա իրեն: Առաջին հերթին Շապուհը ուղարկում է ավելի ուժեղ զորքը Անգեղ ամուր բերդ, բայց պարտություն է կրում, հետո նա ուղարկում է իր զորքը Անի բերդի մոտ և այս անգամ կարողանում է հաղթանակ կրել։
Շապուհը Արշակին և Վասան Մամիկոնյանին հրավիրում է Տիզբոն, որ իրենց հետ իբր թե խոսա, խոստանալով, որ անվտանգ է լինելու: Բայց նա իր խոստումը չկատարեց, և Վասան Միմիկոնյանը սպանվեց, իսկ Արշակին ձերբակալեցին և ուղարկեցին Անհուշ բերդ, որտեղ նա նույնպես սպանվեց: Փառանձեմը ուղարկեց իր որդուն՝ Պապին, որ գնա Հռոմ օգնություն խնդրելու, բայց այդ ժամանակին օգնություն չեկավ, և զորքերը մտան ամրոց և սպանեցին Փառանձեմին։
Պապը վերադառնում է և դառնում արքա(370-374թ.): Վահան Մամիկոնյանի որդի՝ Մուշեղ Մամիկոնյանը դառնում է սպարապետ, քշում թշնամիներին, և վերականգնում երկրի հողերը: Նաև նա փլում է Պարսից մահմեդական մսկիթները: Հայոց և Հռոմեական զորքերը Մուշեղի գլխավորությամբ հարցակվում են պարսիկների վրա և հաղթանակ են կրում:
Լուիզա Եղիազարյան 