Տրդատ III(278-330թթ․)
Խոսրով երկրորդը գահ նստելի պարտություններ կրելով Խոսրով թագավորից Հայաստան է ուղարկում Անակ Պարթևին Խոսրովին սպանելու համար։Անակը սպանում է Խոսրովին, դրանից հետո հայ զորականները սպանում են Անակին և նրա որդի Գրիգորը Բարձր Հայքում անցնում է Տրդատին ծառայության։
Տրդատը հաղթում է օլիմպիական խաղերը և Պրոբոս կասրը թագադրում է նրան և օգնական զորքերով ուղարկում հայոց աշխարհ։
Գրիգորը թաքցնում էր Տրդատից, որ նա Անակի որդին է և որ ընդունել է քրիստոնեությունը:
Տրդատը Եկեղյաց գավառում՝ Անահիտ աստվածուհուն նվիրված տաճարում, զոհեր մատուցելիս նկատում է, որ Գրիգորը արարողությանը չի մասնակցում։ Իմանալով որ նա քրիստոնյա է ու Անակի որդին, հրամայում է փակել նրան բերդի ստորգետնյա հատվածում Խոր վիրապում։ Գրիգորն այնտեղ մնում է 13 տարի։
Հռոմեացիների հետապնդումներից փախչելով՝ Հռիփսիմյաց կույսերը հասնում են Հայաստան։ Տրդատը տեսնելով Հռիփսիմյաց կույսին սիրահարվում է նրան։ Հռիփսիմեն մերժում է արքայի սերը։ Տրդատը ծանր հիվանդանում է։ Արքայադուստր Խոսրովիդուխտին տեսիլք է երևում, որ Տրդատին կարող է բուժել միայն Գրիգորը։ Տրդատը հրամայում է նրան բանտից ազատ արձակել։ Խոր վիրապից դուրս գալով Գրիգորը բուժում է Տրդատին։
Սրվեց էին պարսկա-հռոմեական հարաբերությունները, որոնք հանգեցրեցին պատերազմի։ 296թ․ պարսից զորքը, Հյուսիսային միջագետքում, Հռոմեական բանակին պարտություն մատնելով, ներխուժում է Հայաստան։ 297թ․ Բասեն գավառի Ոսխա գյուղի մոտ հայ-հռոմեական միացյալ ուժերը ջախջախում են պարսիկներին։ Պարսից արքա Ներսեհը փախուստի է դիմում և հաշտություն խնդրում։
298թ․ Մծբինում կնքվում է հռոմեա-պարսկական 40-ամյա խաղաղության պայմանագիրը։ Մեծ Հայք թագավորությունը վերականգնում է իր ամբողջականությունը։
Լուիզա Եղիազարյան 